راه بی زمان

بخش “حواسمان هست کجا زندگی می کنیم ” به پایان رسید از این قسمت می خواهم به روند معماری ایرانی بعد از اسلام بپردازم که طی یک مصاحبه ای با آن برخورد کردم:

معماري ايران بعد از اسلام، واقعا حکمت وحياني را در قالب معماري بيان کرده است. حکمت، بينش الهي است و در واقع باطن وحي است و به بهترين وجه در معماري ايراني اسلامي نمود دارد. به طور کلي معماري اسلامي هر جا که اسلام نفوذ کرده، متجلي شده است و اين يکي از بزرگترين معجزات وحي است که مي‌تواند هنر را متحول کند و در واقع حکم کيميا دارد. معمولا مراد از کيميا اين است که مس را تبديل به طلا مي‌کند؛ اما کيمياي معماري بالاتر از کيميا به معناي متعارف است؛ براي اينکه خشت، خاک و گل و … را تبديل به آثار هنري کرده است. هنرمند اسلامي با الهام گرفتن از باطن وحي توانسته همان مبادي وحي را ـ هم اصول و هم فروع را ـ در هنر و خاصه در معماري به کار ببرد.

بزرگي گفته است: «بهترين راه براي شناختن اسلام اين است که وقتي معماري اسلامي را در سراسر کشورهاي اسلامي مطالعه کنيم، وحدتي را مشاهده مي‌کنيم و مي‌بينيم که تمام اصول وحياني در آن متجلي است.» مثلا اصل توحيد يعني ارتباط بين وحدت و کثرت به بهترين وجهي در معماري‌هاي بزرگ اسلامي به کار رفته است. در ساخت گنبد و يا ساختن يک فضا، اصل توحيد را مي‌توان ديد و نمودي از اصل نبوت و ولايت را مي‌توان در آن متجلي ديد. فضا، فضاي مقدس است؛ يعني شما وقتي که از يک فضاي بيروني وارد فضاي مسجد مي‌شويد، وارد يک فضاي مقدس الهي مي‌شويد که شما را به عبادت دعوت مي‌کند و ما را در فضايي روحاني قرار مي‌دهد و آماده عبادت مي‌کند. گويي عينا در حضور خداوند هستيم…

امام باقر (ع) مى‏ فرمايند: خداوند لوط را رحمت نمايد چرا كه اگر مى‏ دانست آنهايى (فرشتگانی که در قالب انسان در آمده بودند)كه‏ در منزل او هستند چه كسانى مى‏ باشند حتما بر نيروى الهى خويش آگاه مى‏ گشت‏ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوِي إِلى‏ رُكْنٍ شَدِيدٍ  چرا كه ركنى پايدار و استوار مثل جبرئيل در منزل او ميهمان بود و خداوند به پيامبرش محمد (ص) فرمود: وَ ما هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ  يعنى هر ظالمى از امت تو كه به شيوه قوم لوط رفتار نمايد تحقيقا مستوجب همان عذاب خواهد گشت.  در كتاب «ثواب الاعمال» از امام صادق (ع) اين روايت وارد گشته است. رسول اكرم (ص) فرمودند: هنگاميكه قوم لوط به آن اعمال شنيع دست زدند زمين از قباحت اعمال آنها در درگاه خداوند به زارى نشست تا آنجا كه قطره‏هاى اشكش به آسمان رسيد و آسمان نيز از وقاحت كردار آن قوم آنقدر گريست كه قطره‏هاى اشكش به عرش خداوند متصل گرديد و پروردگار نيز آسمان را مامور ساخت تا به آن انسانهاى شوم سنگريزه بباراند و زمين نيز آنها را در كام خويش فرو برد

داستان پيامبران يا قصه‏ هاي قرآن از آدم تا خاتم، ص: 245

…….چيزى نگذشت كه آن قوم در كمين رهگذران نشسته و با آنها به لواط پرداختند و آنگاه كه شهر آنها از عبور و مرور انسانها خالى گشت آنها از زنان خود دست كشيده و به سراغ پسران نونهال آمدند. ابليس كه ماموريت خويش را تا اين مرحله بخوبى انجام داده بود به سراغ زنان آن قوم آمد و ضمن تحريك آنها بدانها آموخت تا بسان مردان با يكديگر به مساحقه بپردازند و بدينوسيله ارضاء شهوت نمايند. از پس اين جريانات خداوند جبرئيل و ميكائيل و اسرافيل را در كسوت پسرانى جوان بسوى آن قوم فرستاد. آنها به نزد لوط كه مشغول كشاورزى بود آمدند و خود را رسولانى معرفى كردند كه بسوى حاكم شهر فرستاده شده‏اند. اما لوط گوشه‏اى از فجايع رايج در ميان مردمش را براى آنها بازگو كرد. آنها تصميم گرفتند كه به ميان مردم روند. لوط از آنها خواست تا تاريكى شب تحمل نمايند آنگاه دخترش را مامور ساخت تا براى ميهمانان مقدارى آب و نان و پوشاك فراهم سازد.
باران تندى شروع به باريدن كرده بود. لوط و همراهانش از منزل خارج شدند و او در پناه ديوار و رسولان از ميانه راه حركت خود را آغاز كردند ناگهان ابليس كه در مسير آنها كمين كرده بود پسرى را كه در دامان همسر لوط بود از او جدا كرده و به درون چاهى پرتاب كرد. از سر و صداى موجود مردم بر درب خانه لوط تجمع كردند و از او خواستند تا در كار آنها دخالتى ننمايد اما لوط در جوابشان گفت:هؤُلاءِ ضَيْفِي فَلا تَفْضَحُونِ‏ [1] اينها مهمان من هستند و نبايد به رسوايى كشيده شوند آنها به لوط پيشنهاد كردند تا يكى از آنها را نزد خويش نگاه دارد و دو نفر ديگر را بدانها بخشد اما لوط همراهانش را داخل خانه ساخت تا از گزند قوم فاسد در امان باشند ولى آن بزهكاران درب خانه را شكسته و لوط را به گوشه‏اى پرتاب كردند و هنگاميكه به جبرئيل نزديك شدند اين جمله را از او شنيدند إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ لَنْ يَصِلُوا إِلَيْكَ‏ سپس مشتى از ماسه را بر چهره آنان پاشيد و نفرينشان كرد، اينك مردم شهر تماما بينايى خويش را از دست داده بودند. جبرئيل به لوط دستور داد تا به همراه دخترانش از شهر خارج شود چرا كه عذاب قطعى الهى به هنگام سحرگاهان بر آن قوم نازل مى‏گشت‏ إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَ لَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ‏ [2] …..

[1] سوره حجر- آيه 68.
[2] سوره هود- آيه 81.

علل الشرايع

ترجمه ذهنی تهرانی